|
Шунга кўра, курси сўзининг тафсири хусусида ворид бўлган ҳадислар гап-сўздан холи эмас. Шундай экан, энди курси сўзини тафсир қилишда луғатга мурожаат қиламиз.
Луғат китобларида келишича, араблар курси сўзини илм маъносида қўллашган. Чунки курсида ўтирадиганлар олимлар бўлишган, яъни, илм бу сўзга жой муносабати билан боғланган. Дафтар, рисола сўзлари ҳам шу ўзакдан олиниб, уларнинг ҳам илмга алоқадорлиги бор.
Шу билан
وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ
(Унинг арши-курсиси осмонлар ва ердан кенгдир) унинг илми осмонлару ердан кенгдир, деган маънода бўлади. Айниқса, Аллоҳ Таолонинг ундан олдинги гаплари Аллоҳнинг илми ва У Зотнинг Ўз илми билан ҳамма нарсани қамраб олгани устида борганлиги шу маънони янада таъкидлайди.
يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلاَ يُحِيطُونَ بِشَيْءٍ مِّنْ عِلْمِهِ إِلاَّ بِمَا شَاء
(У уларнинг (барча одамларнинг) олдиларидаги ва орқаларидаги бор нарсани билади. Ва улар У зотнинг илмидан фақат Ўзи истаган нарсаларнигина биладилар). Шундай қилиб, оятнинг кетма-кет тизилиб келаётган қисмлари қуйидаги маънони англатади: Аллоҳ Ўзининг махлуқотлари хусусида ҳамма нарсани билади. Улар Аллоҳнинг илмини иҳота қила олмайдилар. Аллоҳнинг илми осмонлару ердан ҳам кенгдир. Бу ерда Аллоҳнинг илми ҳаддан зиёд кенглиги ва уни иҳота қилиб олиш мумкин эмаслигига ишора бор. Шунга биноан, курси сўзини илм маъносида, деб тафсир қилиш тўғрироқ бўлади.
Курсий сўзининг тафсирида биз мана шу гапни рожиҳ кўрамиз, яъни, у илм маъносида келяпти. Рожиҳ кўрамиз, деган гапимизни шунга асосланиб айтяпмизки, муташобиҳ сўзга маъно беришда қатъий гап айтилмайди, балки, фақат рожиҳ кўрилади, холос. Чунки у муташобиҳдир.
Ибн Аббосдан ҳам бу сўзнинг илм маъносини англатиши хусусида нақл бор. Яъни, Ибн Аббос, Унинг курсиси Унинг илми, деган маънода, деган.
(وَلاَ يَؤُودُهُ حِفْظُهُمَا ва уни осмонлар ва ерни ҳифзу ҳимоятда сақлаб туриш қийнамайди) яъни осмонлару ердан ҳам улкан бўлган буюк махлуқни – курсини яратган Зот учун осмонлару ерни, улардаги жамики нарсаларни тутиб, сақлаб туриш қийин иш эмас.
(يَؤُودُهُ қийнамайди) яъни, оғирлик қилмайди. Менга фалон иш оғирлик қилди, ундан қийналиб кетдим, деган гапда шу сўз ишлатилади.
117-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232